Sunday, December 16, 2012

ისტორია


babiloni   mdebareobda  SuamdinareTSi,   evfratis sanapiroze,  axlandeli q. hilis (erayi) maxloblad. igi daaarses  Sumerebma Zv.w.  III  aTaswleulSi; Zv.w-is  XIX saukunis dasawyisamde babiloni umniSvnelo qalaqi iyo, igi emorCileboda  jer aqadis, xolo  Semdeg  uris  III dinastiis mefeebs. Zv.w  XIXsaukuneSi  igi  aiRo  amorevelebis    beladma sumuabumma. sumuabumi iyo babilonis pirveli mefe  da pirveli  dinastiis (Zv.w 1894–1595) damaarsebeli.  mefobis pirvelive wels man aago qalaqis kedlebi. babilonis mosaxleoba am   droisTvis   mTlianad semituri gaxda. xamurabis  mefobis (Zv.w XVIIIs) periodSi qalaqSi Seiqmna axali   arqiteqturuli    ansambli grandiozuli  sasaxleebiTa da   Zlieri   TavdacviTi  simagreebiT. am  droidan  Zv. w-is  III saukunemde babiloni iyo Zveli aRmosavleTis  ekonomikuri, politikuri da kulturuli centri. Zv.w-is 539 wels mas daeufla  kiros  II;   Zv. w-is  331  wels ki  aleqsandre makedoneli,  romelmac  babiloni  Tavisi  saxelmwifos dedaqalaqad  gamoacxada.  Zv.  w-is  312  wels   qalaqs  daepatrona  selevke nikatori, romelmac   mosaxleobis   didi    nawili   selevkiaSi  gadaasaxla. am periodidan babilonma dakarga mniSvneloba.

babilonis nangrevebma 1850 wlidan miipyro arqeologebis  yuradReba. qalaqis istorias ikvlevdnen o. h  leiardi,  j. operti,  h. rasami,  j. smiTi  da  sxv. germaniis  arqeologiurma  eqspediciam r.koldeveis xelmZRvanelobiT  1899–1917 wlebSi     gamoavlina nabuqodonosor II-is (Zv.wVs) da herodetes mogzaurobis droindeli babiloni,  romlis    mosaxleoba   0,5 milions aRwevda.

herodete werda: babiloni ise mSvenivrad aris gaSenebuli, rogorc arcerTi CvenTvis cnobili qalaqi, igi savsea sam da oTxsarTuliani saxlebiTo. qalaqs  or araTanabar  nawilad yofda mdinare evfrati.Mis marcxena napirze Zveli qalaqi iyo  gaSenebuli, xolo marjvenaze axali.

Zvel babilonSi mecniereba mniSvnelovnad iyo  ganviTarebuli, gansakuTrebiT  astronomia da maTematika. Rrma maTematikuri codna  exmareboda  babilonel mSeneblebs rTuli amocanebis gadawyvetaSi. babilonelebma  icodnen  kvadratuli  da kuburi fesvebis amoyvana, kvadratuli  gantolebis amoxsna, aseve  piTagoras Teorema (piTagoramde 1000 wliT adre).

 

planimetriuli amocanebis garda isini wyvetdnen stereometriul  amocanebsac.  praqtikaSi farTod iyenebdnen mindvrebis, adgilebisa  da  calkeul nagebobaTa gegmebis gamoxazvas.

babilonur  kalendarSi  weliwadi 12  mTvaris Tves Seicavda (29 an 30 dRe-Rame ). vinaidan mzis  weliwadi mTvarisaze  ufro  xangrZlivia  Seusabamobis  asacileblad drodadro  damatebiT Tves umatebdnen. I  aTaswleulis  Sua xanebSi ukve dadgenili iyo nakiani Tveebis angariSis zusti wesi.

aqemenidTa saxelmwifos  mier babilonis dapyrobam (Zv.w 539w)da selevkidebis saxelmwifos qveSevrdomobam (Zv.w IVs) babilonis kulturas sparsuli da gviadeli elinisturi xelovnebis niSnebi SesZina. Tavis mxriv babilonis xelovnebam gavlena moaxdina iranisa da parTiis xelovnebis ganviTarebaze.

 

 babiloni gansakuTrebul cixesimagres warmoadgenda.qalaqis kedlebi gadaulaxav dabrkolebad iTvleboda.  Mmisi  daZleva  Tu  karibWes Signidan ar gaaRebdnen, arcerT mters ar SeeZlo. babilonis istoriaSi qalaqis Signidan gatexvis mravali faqtia cnobili.

CaTvliTac. xolo Cven Tu gaviazrebT Sua saukuneebSi gavrcelebul Sexedulebas, rom ,,qalaqi aris  kedliT SemozRuduli dasaxleba” maSin  babiloni  yofila  yvelaze didi qalaqi,  romelic  odesme  arsebula”.babilonis yvelaze mniSvnelovan nagebobas  zikurati e-temen-anki warmoadgenda .e-temen-anki_,,cisa da miwis qvakuTxedi” aris  sayovelTaod cnobili  bibliuri ,,babilonis godoli”. igi xamurabis dros aages, magram babilonuri samSeneblo masalis arasrulyofilebis gamo irRveoda  da iSleboda. asureTis mefe  sinaxeribma babilonTan erTad  daangria  e-temen-ankic, romelic Semdeg misma Svilma aRadgina.





Wednesday, December 5, 2012

ბაბილონის გოდოლი


  ,,babilonis godolis” vrceli aRwera dagvitova herodetem. igi  mogviTxrobs: babilonis  erT nawilSi aris mefis  sasaxle,  xolo  meore  nawilSi  zevs-belis  taZari spilenZis karibWiT.  satazro  wminda adgili  oTxkuTxedia, TiToeuli misi gverdis sigrZea ori stadioni. sataZro winda adgilis SuaSi aRmarTulia uzarmazari   godoli, simaRliT da siganiT erTi stadioni. am godolze dgas, meore, xolo  masze  kidev  mesame godoli  sul  8 koSki dgas erTmaeTze. gareT   kibe miemarTeba zeviT, yvela am godolis garSemo. kibis Sua adgilas mowyobili skamebi dasasveneblad. ukanasknel godolze aRmarTulia didi taZari. taZarSi mdidrulad morTuli sareceli da erTi sufra dgas”.

,,babilonis  godoli”  gigantur,  kvadratuli formis Senobas warmoadgenda. herodetes aRweriT igi 8 safexurisgan Sedgeboda,  sinamdvileSi  ki 7 safexuri hqonda, rogorc Cans herodetem merve safexurad fundamenti miaTvala.
pirveli  sarTulis sigrZe da sigane  iyo 1,5 metri.masze aRmarTuli  iyo  5 sarTuli.  simaRlesTan erTad kompleqsi viwrovdeboda.  ukanaskneli  meSvide  safexuri warmoadgenda taZars.  taZris  aRweriloba  daculia  erT-erT firfitaze, romlis  Tanaxmadac  misi  sigrZe  iyo  24,  sigane  21, xolo simaRle ki_ 15 metri. es  aris herodetes daxatuli mardukis taZari.   nabuqodonosoris  warwera  gvauwyebs,  rom  taZari Semkuli iyo cisfrad mominanqrebuli aguriT.
 ,, babilonis  godolis”  popularoba aisneboda  misi simaRliT (90m)  da garegnuli gaformebiT.  aRwerebisa da sxva zikuraTebis naSTebis gaTvaliswinebiT, e-temen-ankis sarTulebi sxvadasxva ferad  gamoiyureboda, rac  dasrulebul nagebobas gansakuTrebul brwyinvalebas  aZlevda. godolze adioda 3 kibe, erTi centraluri da 2 gverdiTi.

Tuesday, December 4, 2012

სემირამიდას კიდული ბაღები

babilonis TvalsaCinoebaTa Soris mniSvnelovan  adgils uTmoben mefis sasaxleebs. aRsaiSnavia nabuqodonosor  II-is cixe-darbazebi. sasaxleSi  gamoirCeoda  sataxto  darbazis morTuloba. 55  metri sigrZis darbazi  mopirkeTebuli  iyo ornamentebiani agurebiT. muq lurj  fonze  gamosaxuli iyo moxdenili kolonebi. romelTa kapitelebi erTmaneTs  uerTdebodnen Tavisuflad Camokidebuli girliandebiT. kolonebs zemoT gaSlil   frizs   amSvenebda   sxvadasxva  mcenareuloba. ornamenti  gaTvaliswinebuli  iyo  imisTvis,  rom  aReZra simsubuqis  STabeWdileba  da  Seeqmna   iluzia   TiTqos uzarmazari  darbazis  mTeli  fasadi  ayvavebuli  xeebis gadaxlarTul  zRudes  warmoadgenda.  yvavilebis  ferTa moxerxebuli SerCeva  acocxlebda  fasadis   erTferovan sibrtyes.

sataxto-sazeimo darbazis Semdeg iwyeboda mefisa  da misi ojaxis  wevrTa  mosasvenebeli oTaxebi, rogorc fiqroben amave sasaxleSi iyo ganlagebuli qveynis marTva-gamgeobis aparati da kancelaria.

nabuqodonooris meore sasaxle mdebareobda ormagi galavnis iqiT, evfratis napiras. es iyo mefis mTavari cixe-darbazi. uzarmazar simdidresTan erTad, sasaxle asrulebda muzeumis rolsac, romelSic warmodgenili iyo rogorc babilonuri, aseve ucxouri xelovnebis nimuSebi.

nabuqodonosoris sasaxleTa mSeneblebi agurTa wyobis gasamagreblad iyenebdnen asfalts da agreTve kiris xsnarsac.

 

Zvelma  samyarom  gansakuTrebuli  didebiT semiramidas baRebi Semosa. baRebi gaSenebuli iyo naboqodonosor II-is brZanebiT  xelovnur  terasebze.   samSoblomonatrebuli midieli dedoflis dardis   Sesamsubuqeblad mefem gadawyvita meuRlisTvis   mTeli  oazisi  eCuqebina. es saxelganTqmuli  baRebi,  romlebic  qveynierebis 7 saocrebas miaTvales, ganSenebuli iyo farTo iarusiani koSkis  Tavze.  yoveli iarusis SigniT gakeTebuli iyo aguris maRali, saimedo svetebi, romelTac eyrdnoboda magari,agurisave TaRebi. terasebis platformebi dagebuli iyo erTiani qvis lodebiT. romlebic zemodan dafares laqaSebis feniT  da  moasxes asfalti. amas  mosdevda ormagi aguris fena, romelic TabaSiriT iyo Cakiruli da  SeduRabebuli.  zemodan  agurebi  dafares  tyviis firfitebiT  raTa wyals ar CaeRwia qveda sarTulebze. mTel am rTul nagebobas zemodan daayares noyieri  miwis  sqe-li fena, sakmarisi imisTvis rom gaexaraT  yvelaze  did xeebs.

 

  baRis  iarusebi  safexurebad  adioda  maRla  da erTmaneTs  uerTdeboda  farTo  kibeebiT.  kibis safexurebi mogebuli  iyo  TeTri da vardisferi gaxexili filebiT. mefis brZanebiT aq mozides Zvirfasi mcenareebi. gansacvifrebeli  jiSis mwvane xeebi irxeodnen svetebs Soris.  svetebis  simaRle 25 metrs aRwevda. am baRebis mosarwyavad  asobiT  mona  mTeli  dRe qaCavda  wyals evfratidan. atrialebdnen wylis amwev  borbals, romelic mdinaridan wyals tyavis WurWliT iRebda.  dakidebuli baRebis samef0 darbazis kedlebs yviTeli svetebis gamosaxuleba da ornamentirebuli frizi amkobda. swored am sasaxleSi gardaicvala aleqsandre makedoneli

 

babilonel arqiteqtors kargad hqonda Serwymuli qva da mwvane safari. qvisa da simwvanis originalurma gaerTianebam dumkvidra baRs saocrebis saxeli, romelmac  istoriis siRrmeebs  gamoaRwia  da  misi  ucnobi avtori maradiuli didebis SaravandediT Semosa.